Benodigd onderzoek naar transparantie en eerlijkheid in de varkensketen

Vorig jaar publiceerde Wageningen UR de zogenaamde Agro-Nutrimonitor, over de margeverdeling in voedselketens. Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). In de varkensketen werden twee belangrijke knelpunten gesignaleerd: gebrek aan transparantie in marges en prijsvorming in de keten, en de geringe betalingsbereidheid bij consumenten voor duurzamere producten. POV heeft Wageningen UR gevraagd de specifieke aandachtspunten voor de varkenshouderij op een rij te zetten, en na te gaan welk vervolgonderzoek nodig is om de transparantie in de keten te bevorderen.  

POV waardeert de inspanningen van de ACM om met de Agro-Nutrimonitor land- en tuinbouwmarkten transparanter te maken, met inbegrip van de verdeling van de marges in de keten.

Betalingsbereidheid consumenten

Verduurzamen en extensiveren leiden tot een hogere kostprijs. Die hogere kostprijs moet worden terugverdiend in de markt. Met andere woorden: consumenten moeten bereid zijn wat meer te betalen. Als de consument er niet voor wil betalen, zien varkenshouders af van de investeringen. Uit de Agro-Nutrimonitor blijkt dat de bereidheid van consumenten om te betalen voor duurzaamheidskenmerken beperkt is. Wil de Nederlandse varkenshouderij verder verduurzamen, dan is het essentieel dat dit knelpunt wordt opgelost. Er moet dan niet alleen worden gekeken naar de prijsvorming bij onze supermarkten. Een goede prijs in alle afzetkanalen, ook de exportmarkten, is hiervoor nodig.

Europees label

De economische waarde van een varken wordt bepaald door de opbrengst van de goed en minder goed verkoopbare delen. Jamal Roskam, onderzoeker bij Wageningen Economic Research, daarover in Nieuwe Oogst: “De meeste Noordwest-Europese landen kennen keurmerken en ketenschema's met eigen eisen en certificeringssystemen. Nederlandse varkenshouders die daarbinnen hun dieren willen afzetten, moeten zich laten certificeren. In principe zijn er drie productieniveau's te onderscheiden: wettelijk, bovenwettelijk en biologisch. Bovenwettelijk verdient in Europa net als biologisch een eigen herkenbaar label. Een Europese erkenning voor Noordwest-Europa kan helpen de productie van varkens die buiten Nederland worden afgezet te verduurzamen. Zo'n Europees label vergemakkelijkt de uitwisselbaarheid en geeft de consument duidelijkheid. Het missen van die duidelijkheid lijkt een belangrijke reden waarom de consument maar matig bereid is te betalen voor meer duurzaamheid.”

Prijsvorming en marges

Een ander belangrijk aandachtspunt is de verdeling van de risico’s enerzijds en de marges en prijsvorming anderzijds in de keten. Varkenshouders ervaren dat de (prijs)risico’s vooral op het primaire bedrijf liggen. Daarbij ervaren zij dat toeleveranciers en afnemers handig gebruik maken van onrust en druk op de markt. “Het is niet gezegd dat dit gevoel ook juist is”, zeggen de Wageningse onderzoekers. "Het is onbekend hoe de (prijs)risico’s echt verdeeld zijn." Transparantie daarin ontbreekt. Hier zou in vervolgonderzoek op ingezoomd kunnen worden. 

Lees de publicatie ‘Benodigd vervolgonderzoek naar transparantie en eerlijkheid in de varkensketen’ hier.